اطلاعات موجود حاکی از آن است که دو مسیر اصلی برای انتقال ویروس کووید-۱۹ وجود دارد:
- قطرات تنفسی
- تماس
قطرات تنفسی زمانی ایجاد می‌شود که فرد آلوده سرفه یا عطسه کند. هر شخصی که در تماس نزدیک (در فاصله یک متری) با فردی قرار بگیرد که علائم تنفسی مانند سرفه و عطسه را دارد، در خطر قرار گرفتن در معرض قطرات تنفسی عفونی بالقوه است.
استفاده از ماسک (شامل انواع ماسک ساده یا ماسک جراحی) یکی از اقدامات پیشگیرانه‌ای است که می‌تواند شیوع برخی بیماری‌های ویروسی تنفسی از جمله کووید-۱۹ را محدود نماید.
از ماسک می‌بایست به عنوان بخشی از استراتژی جامع اقداماتی در جهت جلوگیری از انتقال و نجات جان انسان‌ها استفاده شود. هر چند استفاده از ماسک به تنهائی برای محافظت مناسب در برابر کووید-۱۹ کافی نیست. داشتن حداقل فاصله فیزیکی ۱ متر هم می‌بایست رعایت شود، مرتبا می‌بایست دست‌ها شسته شده و از لمس صورت و ماسک خودداری کرد. آیا استفاده از ماسک‌های پارچه ای به اندازه‌ی ماسک‌های فیلتردار مفید است یا خیر؟
ماسک‌های پزشکی می‌تواند از افراد در برابر آلوده شدن محافظت نماید و همچنین از گسترش و انتقال ویروس از افرادی که علائم دارند نیز جلوگیری می‌نماید. سازمان بهداشت جهانی به گروه‌های زیر توصیه می‌نماید تا از ماسک‌های پزشکی استفاده نمایند:
- کارکنان بخش درمان
- افرادی که دارای علائم بیماری کووید-۱۹ هستند از جمله افرادی که علائم خفیف دارند.
- افرادی که از موارد مشکوک و یا تائید‌شده مبتلا به کووید-۱۹ در مکانی خارج از مراکز درمانی مراقبت می‌کنند
ماسک‌های پزشکی برای افرادی که در معرض خطر و ریسک بالا هستند نیز توصیه می‌شود تا در شرایطی که در مناطقی با تراکم جمعیتی بالا هستند و نمی‌توانند حداقل فاصله یک متر را رعایت نمایند، استفاده نمایند:
۱- افراد بالای ۶۰ سال
۲- فراد با سابقه بیماری خاص در هر سنی
انواع ماسک
ماسک پزشکی در مقابل ماسک غیر‌پزشکی. ماسک‌های پزشکی باید در اولویت به کارمندان بخش درمانی، افرادی که علائم دارند و افرادی که از موارد آلوده و یا مشکوک در محیط‌هائی غیر از مراکز درمانی مراقبت می‌کنند، اختصاص یابد.
علاوه بر این عوامل، مزایای احتمالی استفاده عموم افراد جامعه از ماسک شامل کاهش خطر احتمالی آلوده شدن در اثر تماس با فرد آلوده در دوران پیش علامت و یا در تماس با فرد آلوده‌ای که علائم ندارد، است.
خطرات و معایب احتمالی زیر می‌بایست در فرآیند تصمیم‌گیری در مورد استفاده از ماسک در نظر گرفته شود:
ماسک‌های غیر‌پزشکی یا پارچه‌ای در صورتی‌که با دست‌های کثیف و آلوده لمس شوند، و یا در صورتی‌که بالای سر و یا پائین صورت قرار گیرند و سپس بر روی دهان و بینی قرار گیرند، پتانسیل آلوده شدن فرد به کووید-۱۹ را افزایش می‌دهند.
- ماسک‌های غیر‌پزشکی استفاده شده، می‌تواند مشکلاتی را در تنفس ایجاد نماید.
- ماسک‌های غیر‌پزشکی می‌توانند مشکلاتی را برای پوست ایجاد نمایند.
- ماسک‌های غیر‌پزشکی می‌توانند برقراری ارتباط را مشکل نمایند.
- این امکان وجو دارد که زدن ماسک‌های غیر‌پزشکی بتواند در شخص احساس امنیت کاذب ایجاد نموده و منجر به کاهش انجام اقدامات پیشگیرانه مفید از جمله رعایت فاصله اجتماعی مناسب و بهداشت دست‌ها شود.
ویروس کورونا کووید ۱۹ از منظر علم ائروسل‌ها
دکتر اصغر صدیق‌زاده – عضو هیئت‌علمی و استاد پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای:
ذرات ائروسل، در عمل به ذرات هوابردی که ابعاد آنها در گستره حدود ۲ الی ۱۰۰,۰۰۰ نانومتر باشد اتلاق می‌شود. آنها را تابع منشاء تولید، ابعاد، خواص فیزیکی و شیمیایی دسته‌بندی می‌کنند. همچنین آنها به‌صورت بیوذرات و ذرات غیربیو تقسیم‌بندی می‌شوند. ویروس‌ها جزو ذرات ریز اتمسفری محسوب می‌شوند. دامنه ابعادی آنها بیست الی چهارصد نانومتر می‌باشد. سقوط گرانشی این ذرات بسیار کند است. آنها می‌توانند ساعت‌ها در اتمسفر معلق بمانند و تحت تاثیر جریان‌های اتمسفری و دیفیوژن گازی به سرعت جابجا شوند. به نظر می‌رسد #کروناویروسکووید_۱۹ جزو ویروس‌های درشت باشد با این وجود چنان‌که گفته شد از منظر علم ائروسل‌ها جزو ذرات ریزاتمسفری دسته‌بندی می‌شود. یک فرد مبتلا به ویروس ریوی مانند آنفولانزا می‌تواند یک محیط بسته را به طور کامل آلوده کند بدون اینکه عطسه و یا سرفه کرده باشد. در حقیقت هوای بازدم از ریه حامل غلظت بالایی از ویروس است. پس در روزهای اول عفونت، هوا یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال بیماری می‌باشد. به این ترتیب حمل #ماسک در محیطهای آلوده به ویروس برای افراد سالم یک امر ضروری است. پر واضح است که استفاده از ماسک توسط شخص مبتلا برای جلوگیری از انتشار بیوائروسل‌ها در هوا از اهمیت بیشتری برخوردار است. متاسفانه اغلب ماسک‌های موجود در بازار ایران از پشتوانه تاییدیه آزمایشگاهی کیفیت برخوردار نیستند و در این صورت استفاده کننده با اعتماد کردن به فروشنده و یا نوشته‌های روی قوطی ماسک که بیشتر بیانگر شکل ظاهری ماسک است تا کیفیت آن، خود را در محیطهای آلوده در معرض غلظت بالای ویروس‌های هوابرد قرار می‌دهد. تاکید می‌کنم، استفاده ار ماسک با کیفیت بالا در محیطهای بسته برای بیماران مبتلا به ویروس کرونا کووید ۱۹ و به ویژه کسانی‌که در این محیط‌ها رفت و آمد دارند ضروری است. نهایتا استفاده از ماسک در محیط های عاری از جمعیت به هیچ وجه لازم نیست.
